Στο περιθώριο του συνεδρίου, που διοργάνωσε η Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία, η Μαρία Αναγνωστούλη μίλησε στο in.gr για τα πλεονεκτήματα της θεραπείας με ναταλιζουμάμπη, ειδικά σε ασθενείς με υψηλής δραστηριότητας Πολλαπλή Σκλήρυνση.
Η Ναταλιζουμάμπη είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που προσδένεται εκλεκτικά στην α4-ιντεγκρίνη και πιστεύεται ότι παρεμποδίζει τη δράση των φλεγμονωδών κυττάρων σε ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση εμποδίζοντας την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην α4β1-ιντεγκρίνη και το μόριο προσκόλλησης αγγειακών κυττάρων-1. Η παρεμπόδιση αυτών των μοριακών αλληλεπιδράσεων προλαμβάνει τη μετανάστευση των λευκοκυττάρων μέσω του ενδοθηλίου στον φλεγμαίνοντα παρεγχυματικό ιστό.

Κυρία Αναγνωστούλη, η Πολλαπλή Σκλήρυνση αφορά, δυστυχώς, όλο και περισσότερους ανθρώπους στην Ελλάδα.

Πράγματι. Υπολογίζουμε ότι αφορά 1 στους 1.000, δηλαδή περίπου 10.000 Έλληνες πάσχουν από Πολλαπλή Σκλήρυνση. Μάλιστα, στη χώρα μας έχουν εντοπιστεί και περιοχές με αύξηση της συχνότητας της νόσου.

Που το αποδίδετε αυτό;

Έχει διαφανεί ότι, μεταξύ άλλων, διατροφικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, (όπως κοσμική ακτινοβολία, ηλιακές κηλίδες, η τρύπα του όζοντος, η ατμοσφαιρική ρύπανση κ.α.) παίζουν καθοριστικό ρόλο. Μάλιστα, το 2009 «λύθηκε» ένα από τα μυστήρια της νόσου, και της Ιατρικής γενικότερα, με την σύνδεση της ηλιοφάνειας και της βιταμίνης D, με την έκφραση συγκεκριμένου υποτύπου, των αντιγόνων ιστοσυμβατότητας, του HLADRB1*15:01, το οποίο με την σειρά του διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στην έκφραση της Πολλαπλής Σκλήρυνσης.

Σε ότι αφορά τη διατροφή, η έρευνα του Δρ Μάριου Παντζαρή στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου ανέδειξε ότι διατροφικά ελλείμματα παίζουν ρόλο στην εκδήλωση της Πολλαπλής Σκλήρυνσης.

Πράγματι και μάλιστα δημιούργησε ένα ιατρικό διατροφικό συμπλήρωμα. Διότι γνωρίζουμε ότι στην Πολλαπλή Σκλήρυνση, όπως και σε άλλα νευρολογικά νοσήματα, η οξείδωση παίζει καθοριστικό ρόλο και ήδη ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας στοχεύει στο οξειδωτικό στρες που υπάρχει στη νόσο. Αλλά, είναι γνωστό ότι η έλλειψη βιταμίνης D ή βιοτίνης, με την οποία έχουν ασχοληθεί στις μελέτες μου, και άλλες ελλείψεις βιταμινών και ουσιών, όπως ω-3 λιπαρά οξέα, όλα αυτά είτε συνδυαστικά, είτε μεμονωμένα, μπορεί να δράσουν αρνητικά για τη νόσο. Ή χορηγώντας τα να δράσουν θετικά στη βελτίωση της εικόνας του ασθενή. Αυτό είναι απολύτως αποδεδειγμένο πλέον.

Για να επιστρέψουμε στα της θεραπείας. Είπατε, στο συμπόσιο ότι, οι ασθενείς με υψηλής δραστηριότητας νόσο κάνοντας θεραπεία με ναταλιζουμάμπη, ευτυχώς παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση. Αυτό πρακτικά τι σημαίνει;

Ναι, ένας στους τρεις έχει την πιθανότητα να παρουσιάσει βελτίωση στην Διευρυμένη Κλίμακα Αξιολόγησης της Αναπηρίας (EDSS) κατά 1 βαθμό. Αλλά, ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό ασθενών παρουσιάζει σταθεροποίηση και αυτό έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία για τους ασθενείς με Πολλαπλής Σκλήρυνση, λόγω της προοδευτικότητας που παρουσιάζει το νόσημα. Στη μελέτη AFFIRM έχει δειχθεί ότι οι ασθενείς που έχουν υψηλής ενεργότητας νόσο, δηλαδή πάνω από δύο υποτροπές το προηγούμενο χρόνο πριν ξεκινήσουν τη θεραπεία με ναταλιζουμάμπη ή είχαν μια ενισχυόμενη εστία απεικονιστικά στη μαγνητική τομογραφία (MRI), ήταν αυτοί που ευεργετήθηκαν περισσότερο. Τόσο από πλευράς μείωσης των υποτροπών, αλλά και πιθανότητας ελαχιστοποίησης της Κλίμακας EDSS.

Η ηλικία του ασθενή παίζει ρόλο στην αποτελεσματικότητα του φαρμάκου;

Ναι. Διότι όσο μικρότερη η ηλικία, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να μειωθεί η αναπηρία αν ξεκινήσουμε έγκαιρα τη θεραπεία με ναταλιζουμάμπη και πιθανόν και λιγότερη απεικονιστική δραστηριότητα στην MRI. Για παράδειγμα, στους παιδιατρικούς και εφηβικούς ασθενείς έχουμε μεγαλύτερο αριθμό υποτροπών και περισσότερες εστίες στην MRI, αλλά παρ’ όλα αυτά τα παιδιά πάνε καλύτερα. Πράγμα που σημαίνει ότι σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τα παιδιά μεταπίπτουν στη λεγόμενη δευτεροπαθή προϊούσα μορφή της νόσου. Πάντως, στο «Αιγινήτειο» Νοσοκομείο έχουμε ασθενείς που παίρνουν ήδη οκτώ χρόνια ναταλιζουμάμπη και τα πηγαίνουν εξαιρετικά καλά, δηλαδή έχουν σταθεροποιηθεί και πλέον σήμερα βρίσκονται σε πολύ καλύτερο σημείο απ’ αυτό που ξεκίνησαν. Και αυτό δεν αφορά μόνο ενήλικες αλλά και παιδιατρικούς ασθενείς.

Ποια είναι, λοιπόν, τα κριτήρια βάσει των οποίων ο γιατρός θα πρέπει να αποφασίσει ότι πρέπει να αλλάξει θεραπευτική αγωγή, με στόχο πάντα την περαιτέρω βελτίωση της εικόνας του ασθενή;

Ασθενείς που έχουν υψηλής ενεργότητας νόσο, θα πρέπει να αλλάξουν άμεσα αγωγή, διαφορετικά θα παρουσιαστεί αύξηση στην Κλίμακα EDSS, κάτι που δεν θέλουμε. Να ξεκαθαρίσουμε, βέβαια, ότι η επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής δεν γίνεται τυχαία. Υπάρχουν τα φάρμακα α’ γραμμής με συγκεκριμένη αποτελεσματικότητα και αν ένας ασθενής παίρνει ήδη ένα τέτοιο σκεύασμα δεν έχει νόημα να πάρει κάποιο άλλο της ίδιας κατηγορίας. Θα πρέπει να περάσει σε ένα πιο αποτελεσματικό. Δηλαδή, σε σκευάσματα όπως η ναταλιζουμάμπη ή ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας, και σε κάποια άλλα που αναμένουμε να έχουμε σύντομα στη διάθεσή μας.

Συνεπώς δε μπορούμε να επιλέγουμε θεραπευτική αγωγή βάσει τιμής; Δηλαδή, ο ασθενής να παίρνει το φθηνότερο προς εξοικονόμηση πόρων για τα ασφαλιστικά συστήματα.

Θα μου επιτρέψετε να τονίσω ότι, μέχρι στιγμής κανένας ασθενής στην Ελλάδα δεν έχει στερηθεί φαρμακευτική ουσία που χρειάζεται για τη νόσο του και δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου, τουλάχιστον στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο όπου εργάζομαι πάνω από 20 χρόνια, να χρειάζεται ασθενής να πάρει φάρμακο και να μην του έχει δοθεί. Άρα θέλω να πιστεύω ότι, ακόμα και στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων κανένας ασθενής που χρειάζεται θεραπεία δεν θα τη στερηθεί. Ωστόσο, ειδικά στην περίπτωση της Πολλαπλής Σκλήρυνσης, επειδή πλέον έχουμε πολλά διαθέσιμα φάρμακα, θα πρέπει να υπάρξουν επιστημονικά κριτήρια για την επιλογή της κατάλληλης κάθε φορά φαρμακευτικής αγωγής και σε καμιά περίπτωση, αυτά δεν μπορούν να είναι οικονομικά.

Μαίρη Μπιμπή
health.in.gr